Prof. Dr. Serap Özer ve kadrosunu makamında ağırlayan Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, yaptıkları nitelikli çalışmalarından dolayı tebrik ederek muvaffakiyetler diledi.
Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Serap Özer’in proje yürütücülüğünü yaptığı, Hemşirelik Fakültesi Dekan Yardımcısı ve Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Eda Dolgun ile Sıhhat Bilimleri Enstitüsü İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Kısmı yüksek lisans öğrencileri Burak Genç ve İlknur Baltacı’nın araştırmacı olduğu “Yıkıcı Zelzele Travmasının Kronik Hastalığı Olan Bireylerin Ahengine Etkisi” başlıklı proje TÜBİTAK 1002-B Acil Destek Modülü kapsamında desteklenmeye hak kazandı.
Prof. Dr. Serap Özer ve ekibini makamında ağırlayan Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, yaptıkları nitelikli çalışmalarından dolayı tebrik ederek muvaffakiyetler diledi.
Araştırma ile ilgili bilgi veren proje yürütücüsü Prof. Dr. Serap Özer, “Türkiye; jeolojik, meteorolojik ve topoğrafik yapısı nedeniyle sıklıkla tabiat kaynaklı afetlere maruz kalan bir ülkedir. Son yılların en büyük zelzeleleri 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş merkezli sarsıntılardır. Türkiye’de yaşanan en büyük ikinci ve üçüncü sarsıntılar olarak kayıtlara geçen bu zelzeleler 11 vilayette hasara neden olmuştur. Hayli fazla can kaybı ve yaralanma meydana gelmiştir. Zelzele üzere afetler toplumun her kısmından bireyleri ve toplumu fizikî, ruhsal, ekonomik manada etkilemekle birlikte kronik hastalığa sahip olan şahıslardan en çok diyabet, hipertansiyon, inme ve kronik akciğer hastalığına sahip olan şahısların etkilendiği belirtilmektedir. Yapılan çalışmalarda afet sonrası zatürre, kronik obstrüktif akciğer hastalığı, teneffüs yetmezliği üzere teneffüs problemleri ve astım üzere alerjik rahatsızlıklarda artma ve buna bağlı özellikle yaşlı bireylerin hastaneye yatışında artış görülmüştür. Sarsıntıdan bir yıl önce ve zelzele sonrası böbrek yetersizliklerine bağlı mortalite oranlarının incelendiği bir araştırmada; sempatik aktivasyon ve yetersiz böbrek disfonksiyon yönetimi nedeniyle kronik böbrek yetersizliği görülme oranlarında ve buna bağlı mortalite prevalansında artma saptanmıştır. Yapılan öbür bir çalışmada; Büyük Japonya Zelzelesi sonrası hipertansif böbrek yetersizliği insidansında artma görülmüştür ve buna bağlı olarak zelzeleden on yıl sonra hipertansif böbrek hastalıklarının neden olduğu diyaliz muhtaçlığı sonucu diyalize başlama sayısında artma gözlenmiştir. 2011 Büyük Doğu Japonya Sarsıntısı ve tsunamiden sağ kurtulanlar ortasında metabolik sendrom görülme sıklığını araştıran bir öbür çalışmada da; afetzedelerde metabolik sendrom görülme oranında artma özellikle prefabrikte yaşayan yaşlı bayanlarda saptanmıştır” diye konuştu.
Acil durum ve afetlerde kronik hastalıklara bağlı ıstırapların aktif yönetilememesinin kısa ve uzun vadeli olumsuz etkileri olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Serap Özer, “Bu nedenle, acil durum ve afet sırasında ve sonrasındaki sorunların veyahut süreksiz analizlerin sadece ferdî sıhhate yönelik olumsuz etkileri yoktur, tıpkı vakitte toplum sıhhatine etkileri ve sosyoekonomik taraftan kalıcı yükleri mevcuttur. Kısa bir süre için bile uygun bakımın olmaması, kronik badirelerin daha fazla oranda görülmesinin yanı sıra, engelliliğin artması, daha fazla sıhhat harcamalarına ve iş gücü kaybına neden olmasıyla birlikte yoksulluğu arttırması ile sonuçlanabilir” dedi.
“Afetler kronik hastalıkların gelişmesine neden oluyor”
Prof. Dr. Serap Özer, “Özellikle zelzele üzere kıymetli toplumsal ve altyapı sorunlarına neden olan afetlerden sonra hemşirelerin tedavi ve bakım uygulamaları da etkin bir formda gerçekleşememektedir. Tarama ve izlem programları yarıda kalmakta ve özellikle afetin yol açtığı kaos, yıkım ve kaynak yetersizliği hastalık alevlenmelerine, engelliliğe ve vefat oranlarında artışa neden olmaktadır. Ayrıyeten afet ve acil durumların sıhhat hizmeti sunumunu artırmasıyla kaynak yetersizliğine bağlı yaşanan ezalar, rutin tedavi ve bakım ihtiyacı olan kronik hastalığa sahip bireylerin durumunu kötüleştirmektedir. Afet veyahut acil durum sonrası yaşlı ve özel gereksinimi olan bireyler süreksiz barınma merkezlerine yerleştirilmektedir. Lakin bu durum kronik sıhhat sorunları olan yaşlı bireylerin hayat kalitesini kötüleştirebilir. Hijyen eksikliği, yetersiz havalandırma ve kalabalık, enfeksiyonların çabuk yayılmasıyla direnci düşük yaşlı bireylerin var olan kronik hastalıklarının berbata gidişine sebep olur. Bu tarafıyla afetler, mevcut hastalıkları şiddetlendirmenin yanı sıra, yeni kronik hastalıkların gelişmesine de katkıda bulunabilmektedir” diye konuştu.
“Hemşireler her türlü afette aktif rol alıyor”
Afetlerin tüm etaplarında kronik hastalığı olan bireylerin sıhhat hizmetlerine erişimin önündeki pürüzlerin bütüncül olarak ele alınması gerektiğini tabir eden Prof. Dr. Serap Özer, “Bulaşıcı olmayan hastalıklara sahip bireyler için afet sonrası başarılı öz yönetim sağlamak üzerine gerçekleştirilecek taramalar ve uygulamalar afet planlarına ve stratejilerine yansıtılmalıdır. Bu planlamaları gerçekleştirmek, hastalıkların alevlenmelerini veya komplikasyonların insidansını azaltacak ve afet sonrası acil sıhhat hizmetlerine olan talebi azaltacaktır. Toplumların afetlerden daha az etkilenmelerini sağlamak için afet öncesinde yönetim planının hazırlanması, afet sırasında ve sonrasında da hazırlanan planın uygulanması gerekmektedir. Hemşireler geçmişten günümüze kadar geçen mühlet boyunca savaş, yangın, sel, salgın hastalıklar ve sarsıntı üzere felaketlerde aktif olarak rol alan sıhhat çalışanlarıdır. Hemşirelerin rolleri yalnızca bir afetin acil evresinde hayat kurtarma ve afetzedelerin sıhhatinin korunması değil, öbür taraftan afetlere hazırlıklı olma ve afet sonrası uzun vadeli zamanda düzgünleşme ve tarama çalışmaları üzere özel konuları da içermektedir” dedi.
Deprem başta olmak üzere doğal afetlerin bireyleri biyolojik, ruhsal, fizyolojik, toplumsal ve ekonomik istikametten olumsuz etkilediğini söyleyen Prof. Dr. Serap Özer, “ Zelzele özellikle kronik hastalıklara sahip bireyleri ve özellikle de bu bireylerden geriatri yaş kümesinde olanları afet sonrası günlük ömür ve homeostatik istikrarları daha derin bir formda olumsuz tarafta etkilemektedir. Bu bireylerde özellikle zelzele sonrası ortaya çıkan ziyanlı ve engelleyici etkenler birçok kronik hastalığın görülme oranını artırması yanında öncesinde var olan kronik hastalıkların da alevlenme ve berbata gidiş mümkünlüğü artmaktadır. Zelzele sonrası görülen tansiyon sendromunun bireylerin kronik hastalıklara ahengi üzerine etkisi epey pahalıdır. Bunun yanında afet sonrası zamanda sıhhat hizmetlerindeki aksamalar kronik hastalıkların yönetimi ve izlemi üzerinde de olumsuz etkilere sahiptir. Bu projede; Malatya’daki bir konteyner kentte ömrünü sürdüren kronik hastalıklı bireylerde yıkıcı zelzele travmasının hastalığa ahenk üzerindeki etkisini belirlemek amaçlanmıştır” diye konuştu.
YORUMLAR