Zelzeleleri, toplumsal ve ekonomik travmalara neden olan bir doğal afet olmaktan çıkartmalıyız

Depremleri, toplumsal ve ekonomik travmalara neden olan bir doğal afet olmaktan çıkartmalıyız

6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri’nin yıl dönümü vesilesiyle açıklamada bulunan Türkiye Hazır Beton Birliği Lideri Yavuz Işık, “Kahramanmaraş Sarsıntıları sonrasında yalnızca riskli yapıların değil, üretimden dizayna, uygulamadan kontrole kadar tüm süreçlerdeki iş yapış formunun ve zihniyetin dönüşmesi gerektiğini gördük. Cumhuriyetimizin ikinci yüzyılında, bilimin ışığında, kültürel ve doğal mirasımızı koruyup geçmiş deneyimlerimizden faydalanarak yeni bir toparlanma ve kalkınma devrinin kapısını aralamalıyız. Artık zelzeleleri, toplumsal ve ekonomik travmalara neden olan bir doğal afet olmaktan çıkartmalıyız.” dedi.

2023 yılının birinci günleri ile birlikte Cumhuriyetimizin 100. yaşını kutlayacak olmanın memnunluğunu ve gururunu yaşarken, geçmişten aldığımız deneyimler ve dersler ile geleceğe daha güçlü ve umutlu bakıyorduk lakin 6 Şubat günü tüm ülke olarak adeta bir kâbusa uyandık. Ne yazık ki o sabah sarsıntı konusunda gereğince yol alamadığımızı apaçık gösterdi. 50 binden fazla can kaybı yaşanan Kahramanmaraş ve Hatay Zelzeleleri yaklaşık 14 milyon vatandaşımızı direkt etkilemiş ve tüm ulusumuzu yasa boğmuştur.

6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Zelzeleleri sonrası yapılan değerlendirmelere değinen Türkiye Hazır Beton Birliği İdare Konseyi Lideri Yavuz Işık, “T.C. Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada Kahramanmaraş ve Hatay sarsıntılarından etkilenen 11 vilayetimizde yıkılan binaların %97’si 1999 yılından evvel inşa edilmiş ve mühendislik hizmeti almamış, kontrole tabi olmamış yapılar olduğu belirtildi. Halbuki 1999 yılı öncesinde de zelzele yönetmelikleri, uygulama standartları, İmar Kanunu, fenni mesuliyet ‘TUS’ sistemi üzere birçok konu yürürlükteydi. 1999 Marmara Sarsıntısı ile tüm bunların zelzeleye güçlü, can ve mal güvenliğini sağlayan yapıların inşasında tesirli olmadığı görülmüş ve daha sonra değerli aksiyonlar alınmıştı. Bu aksiyonlara örnek olarak; hazır beton ve nervürlü çelik donatı kullanımının zarurî hâle gelmesi, Yapı Kontrolü Sisteminin (YDS) tüm ülke geneline yayılması, Sarsıntı Yönetmeliklerinin güncellenmesi verilebilir. Bu aksiyonlar sonucunda 2000 yılı sonrasında ve bilhassa 2011 yılında YDS’nin tüm Türkiye’de uygulamaya geçmesi sonucunda daha sağlam ve sarsıntıya sağlam binaların inşası mümkün olmuştur. Buna karşın günümüzde yapı stokumuzun yaklaşık yarısı 2000 yılı öncesinde inşa edilmiş durumdadır

Kahramanmaraş ve Hatay Sarsıntılarında yıkılan binaların %2’si ise 2000 yılından sonra inşa edilmiştir lakin bunların büyük bir çoğunluğu yapı kontrolüne tabi tutulmamıştır. Zelzelenin etkilediği 11 vilayette yapı kontrol sistemine geçilmesinden sonra hazır beton kullanılarak yapılan 151 bin 990 binadan 272’si yıkılmış olup, yıkılmayan bina oranı %99,8’dir.” dedi.

Kentsel dönüşüm büyük bir fırsattır

Kentsel dönüşüm süreçlerine değinen Yavuz Işık, “2012 yılında yürürlüğe giren Kentsel Dönüşüm Kanunu’nda 2023 yılında yapılan değişiklikler ile sürecin daha hızlanması beklenmektedir. Kentsel dönüşümün ana teması riskli yapıların dönüştürülmesi olarak algılansa da dönüşüm sürecinin çok boyutlu bir formda ele alınması gerekmektedir. Kent madenciliği prensipleri ile inşaat ve yıkıntı atıklarının sürdürülebilir bir biçimde kıymetlendirilmesi, doğal kaynakların sorumlu kullanılması, neredeyse sıfır güçlü binalara tartı verilmesi, muhtemel afetler için tam donanımlı toplanma alanlarının yapılması, ulaşım akslarının yine planlanması, düşük karbonlu materyallerin kullanılması üzere birçok boyutta süreç desteklenmelidir.” dedi.

Her beton hazır beton değildir

Depreme güçlü yapıların özelliklerini vurgulayan Yavuz Işık, “1970’li yılların sonunda hazır beton ile tanışan Türkiye’de hazır betonun kullanımı kademeli olarak 2000’li yılların başında zarurî hâle gelmiştir. Bu nedenle birçok eski yapıda ‘hazır beton’ yerine şu an için ‘ilkel’ olarak nitelendirilebilecek prosedürlerle beton üretilmiştir. Rastgele bir standarda ve mühendislik yaklaşımına tabi olmayan bu betonlar yeniden uygun olmayan inşaat demirleri ile birlikte kullanılmış ve mühendislikten uzak tasarım ve metotlarla bina imalinde kullanılmıştır. Günümüzde ise ‘hazır beton’ bilgisayar denetimli otomasyon sistemlerine dayanan, tüm girdi denetimleri yapılan, en çok kontrole tabi tutulan ve kontrolü RFID çiplerle gerçekleştirilen emniyetli bir yapı materyali ve tam manasıyla mühendislik eseridir.” dedi.

Depreme sağlam yapıların dizaynının değerine dikkat çeken Yavuz Işık, “Önemli bir başka konu da hiçbir yapı gerecinin yalnızca kendi özellikleri ile ‘depreme dayanıklı’ olarak tanımlanmaması gerektiğidir. Yanlışsız ve kaliteli gereç, sağlam yapıların olmazsa olmaz şartlarından yalnızca biridir. Temel olan, sarsıntıya sağlam yapı dizaynıdır.” diye konuştu.

Sorumluluğumuzun bilincindeyiz

Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) olarak inşaat bölümünün değerli bir paydaşı ve inançlı yapıların da en değerli bileşeninin sorumluluğunu taşıdıklarını belirten THBB Lideri Yavuz Işık, “36 yıldır ülkemizin sağlam yapılar üzerinde gelişmesini ve büyümesini sağlamak için ağır uğraş sarf etmekteyiz. Hem bölümümüzün kalite şuurunu ve yetkinliğini geliştirmek hem de hazır beton kullanıcılarını hakikat uygulamalara teşvik etmek için birçok somut adım attık ve atmaya devam ediyoruz. Bunları yaparken ilgili kamu kurumları ve meslek örgütleri ile iş birliğini önemsiyoruz.

1995 yılında ülkemizde hazır beton üretimine yönelik rastgele bir kontrol düzeneği yokken THBB üyeliğinin birinci koşulu KGS Evrakı almaktı. Öbür bir bölümde gibisi olmayan bu uygulama ile THBB, üyelerinin standartlara uygun üretim yapmasına liderlik ederken bir yandan da tüm kesimin bu istikamete evrilmesini sağlamıştır. Daha sonra yürürlüğe giren G İşareti Yönetmeliği ile bu süreç tüm kesime yayılmıştır. THBB olarak bütün hazır beton üreticilerini standartlara uygun üretim yapmak üzere KGS Sistemi’ne davet ediyoruz.” dedi.

Türkiye Hazır Beton Birliği olarak olarak uzun yıllardır riskli yapı stokunun dönüştürülmesini daima gündeme getirdiklerini belirten THBB Lideri Yavuz Işık, ““Kahramanmaraş Sarsıntıları sonrasında yalnızca riskli yapıların değil, üretimden dizayna, uygulamadan kontrole kadar tüm süreçlerdeki iş yapış halinin ve zihniyetin dönüşmesi gerektiğini gördük. Cumhuriyetimizin ikinci yüzyılında, bilimin ışığında, kültürel ve doğal mirasımızı koruyup geçmiş deneyimlerimizden faydalanarak yeni bir toparlanma ve kalkınma periyodunun kapısını aralamalıyız. Artık zelzeleleri, toplumsal ve ekonomik travmalara neden olan bir doğal afet olmaktan çıkartmalıyız. Bu bahiste gerekli siyasetlerin ve hareket planlarının oluşturulmasını destekliyor ve tüm paydaşları misyona çağırıyoruz.” dedi.

Hazır Beton ve Zelzeleye Dirençli Yapılar için Akademik Değerlendirme

Çeşitli üniversitelerde misyonlu olan yahut misyon yapmış ve tıpkı vakitte THBB BETON 2023 Kongresi Bilim Kurulu‘nda yer alan öğretim üyeleri tarafından hazırlanan “Hazır Beton ve Zelzeleye Dirençli Yapılar için Akademik Değerlendirme” ile ilgili de açıklamalarda bulunan THBB Lideri Yavuz Işık, yapıların sarsıntıya güçlü olması için; fonksiyonellik, hizmet görebilirlik, her çeşit iç ve dış etkenlere direnç ve sürdürülebilirlik bakımından; ilgili standartlara ve şartnamelere uygunluğu sağlayacak tecrübe ve yetkinlikte mühendislerden ve yardımcılarından oluşan bir proje, proje ve nitelik idaresi, tasarım, üretim ve kontrol takımı tarafından inşa edilmesi zorunluluğuna dikkat çekti.

THBB Lideri Yavuz Işık, sarsıntı bölgelerinde kullanılacak betonlarla ilgili görüşlerin iletildiği, bilhassa yeni yapılacak yapıların mümkün bir sarsıntıya karşı dirençli olabilmesi için gerekli taban şartların paylaşıldığı “Akademik Değerlendirme”yi kamuoyunun bilgilerine sunduklarını tabir etti.

ine getirilmesi mecburidir.